‘Weet jij hoe vaak de buren boodschappen doen met de auto?’

Een winkel ziet hij zelden nog van binnen – hooguit in de vakantie met de kinderen. “En dan is het soort uitje met het gezin.” Niels Agatz is sinds kort hoogleraar op het gebied van last-mile en supply chain analytics aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Alle boodschappen bestelt hij online, eigenlijk alles wat in een winkel te koop is. Thuisbezorgen is voor hem dagelijkse praktijk, maar ook een geweldig onderzoeksgebied. Agatz is tevens wetenschappelijk directeur van TKI Dinalog, van waaruit veel logistieke innovatieprojecten tot stand komen. Hij geeft zijn visie op een drietal aspecten op het snijvlak van e-commerce en logistiek.

Thuisbezorgen is beter voor iedereen - als het niet meteen hoeft

“In principe wel; voor ons als consument, voor de retail en voor de samenleving in zijn geheel. Daar hoort wel een kanttekening bij, namelijk dat bedrijven wel de tijd moeten nemen en krijgen om efficiënt en duurzaam af te leveren. Die ideale wereld hebben we nog niet, maar als je – anders dan met flitsbezorging gebeurt – tijd geeft om te bundelen, dan is de last-mile het meest duurzaam; beter dan dat iedereen zelf naar de winkel gaat. Want mensen doen dat niet lopend en heel vaak ook niet op de fiets. Maar denk ook eens aan de winkels zelf, waar producten liggen in koelvakken die open en dicht gaan. Het is belangrijk om naar de hele keten te kijken. Alles bij iedereen thuisbezorgen is echter niet realistisch, omdat veel mensen het erg leuk vinden om naar de winkel te gaan. Maar producten die je echt nodig hebt thuis laten bezorgen kan echt wel duurzaam, zeker als we het laatste deel van de keten vertragen. Een groot deel van de consumenten zit helemaal niet te wachten op snelle levering. Door die consument aan het stuur te zetten en te laten kiezen voor schoon of minder schoon in combinatie met korting op langere levertijden, kan er veel veranderen. Dat is best lastig, zeker als je het transport wilt uitbesteden, maar daar is wel de meeste winst te halen”

Retail heeft een voorbeeldfunctie - zij hebben schaalgrootte

“Nou, het is in ieder geval wel zo dat de busjes van Albert Heijn, Jumbo en Picnic enorm opvallen. Daardoor ontstaat het beeld, dat ze veel uitstoot veroorzaken en zorgen voor meer verkeersbewegingen in de woonwijk. Maar een busje kan misschien wel twintig of dertig autoritten uitsparen, je weet als buurtbewoner niet hoe vaak de buren boodschappen doen. Er is veel onderzoek gedaan naar de vraag of thuisbezorgen leidt tot meer of minder vervoersbewegingen; verschillende studies laten zien dat als meer dan 15 procent van de klanten met de auto boodschappen doet, dat dan thuisbezorgen al beter is. Het is de vraag of supermarkten in staat zullen zijn om winst te maken op thuisbezorging. Dat zou dan moeten komen uit bijvoorbeeld minder derving en lagere voorraden. Ik denk wel dat het zo is, dat juist de retailers door hun schaalgrootte in staat zijn om voorop te lopen in het elektrificeren van hun wagenpark. Dat heeft uiteraard een gunstig effect op de verduurzaming van dit deel van het logistieke proces. Het zou kunnen leiden tot een sneeuwbaleffect voor andere sectoren. Voor hen geldt - denk aan de horeca, de bouw, overheidsdiensten - dat stadshubs om goederen gebundeld naar de binnenstad te brengen veel duurzaamheidswinst kan opleveren. Maar vooralsnog lijken projecten niet echt van de grond te komen, zeker niet zonder overheidssubsidie.”

Technologie reikt de oplossingen aan - niet alles kan

“Deels is dat het geval. Softwarematig in planningssystemen is dat zeker het geval. Waar past deze klant het beste in de ritten die gepland staan? Daar heb je al gauw geavanceerde systemen voor nodig, waar ook kunstmatige intelligentie een rol speelt bij het bedenken van alternatieven. Ik denk dat straks op een veel laagdrempeliger manier deze technologie beschikbaar komt. Drones en bezorgrobots op de openbare weg hebben vooralsnog niet een kans van slagen, denk ik. Misschien in een niche-omgeving zoals medicijnendistributie en dan in combinatie met een bestelbus. Wel kansrijk is volgens mij het robotiseren van werkzaamheden in een distributiecentrum. De kosten van orderpicken zijn enorm hoog, terwijl orderpickers vaak heel veel tijd kwijt zijn aan heen en weer rijden en lopen. Zeker in hubs, die toch een extra overslaghandeling vergen en waar zendingen voor een specifiek aflevergebied worden gebundeld, moet het mogelijk zijn om met robotisering en automatisering de kosten laag te houden. Maar de meeste winst in efficiency en verduurzaming valt te behalen met meer vraagsturing, door consumenten te laten nadenken over het aflevermoment en over het kostprijsplaatje dat hangt aan een product dat je graag wilt hebben. Dat zou kunnen betekenen dat aardbeien in de winter niet meer overal verkrijgbaar zijn.”