Door alle publicaties en media-aandacht voor de verdozing van Nederland, zou je haast bang worden dat ons kostbare landschap geheel wordt ingenomen door grote distributiecentra. Ook wordt een beeld geschetst dat deze distributiecentra nauwelijks enige toegevoegde waarde leveren en dat Nederland net zo goed zonder kan. Een hardnekkig eenzijdig frame dat al enige tijd wordt verkondigd.

Het is weliswaar begrijpelijk dat er zorgen worden geuit, aangezien we de distributiecentra steeds vaker op meer plaatsen in het landschap zien verschijnen. Alleen zouden we de discussie helpen door eerst beter te begrijpen wat de werkelijke toegevoegde waarde en het werkelijke ruimtegebruik van deze distributiecentra is. Dat stelt ons in staat om betere keuzes te maken. Het zou onvergeeflijk zijn als we ons beleid baseren op onvolledige informatie en daardoor de verkeerde beslissingen nemen.

Het werkelijke ruimtegebruik is anders

Volgens de berichten over de verdozing en volgens het rapport van het College van Rijksadviseurs is inmiddels 45 miljoen vierkante meter van ons land volgebouwd met logistieke gebouwen en komt daar tot 2040 nog zo’n 12 tot 22 miljoen vierkante meter bij. Dat lijken indrukwekkende getallen als je dit in vierkante meters uitdrukt. Een heel andere conclusie zou je kunnen trekken als je de getallen omrekent. Een groei van 22 miljoen vierkante meter staat gelijk aan een groei van 1 vierkante kilometer per jaar. Voor de helft daarvan moeten we landschappelijk groen inleveren, ofwel gemiddeld 0,5 vierkante kilometer per jaar. Nederland is 41.543 vierkante kilometer groot ofwel 41,5 miljard vierkante meter. Hiervan is ongeveer 15% bebouwd met wegen, woningen, bedrijven en openbare ruimte. De resterende 85% wordt gebruikt voor landbouw, recreatie, bos en natuur. Voor wonen gebruiken we ongeveer 7%, voor bedrijventerreinen ongeveer 2% en voor logistiek vastgoed 0,11%. (De sector zelf hanteert overigens 0,13%). Als we alle nieuw uit te geven grond om de groei van de sector te faciliteren gebruiken voor woningbouw, ontstaat er ruimte voor ongeveer drieduizend woningen, weliswaar langs snelwegen en op bedrijventerreinen.
De zorgen over het huidige en toekomstige ruimtegebruik zijn daarmee onterecht maar de zorgen gaan waarschijnlijk meer over de horizonvervuiling en de aantrekkelijkheid van ons landschap.

Toegevoegde waarde veel groter dan agrosector

Waar het ruimtegebruik in alle berichtgeving schromelijk wordt overschat of overdreven, wordt de toegevoegde waarde enorm onderschat. Om goederen van de producent bij de consument te krijgen is logistiek nodig en daarmee zien we logistiek terug in alle sectoren van onze economie. In de media krijgen de sectoren export en e-commerce veel aandacht dus laten we die sectoren eens onder de loep nemen, te beginnen bij de exportsector. Willen we nog wel de opslagplaats van Europa zijn? Is een vraag die vaak gesteld wordt. Volgens het CBS exporteert Nederland per jaar voor ruim 500 miljard aan goederen en meer dan de helft daarvan betreft producten die niet hier zijn geproduceerd. Deze sector is volgens ditzelfde rapport goed voor tweederde van alle banen in Nederland en 20% van ons bruto binnenlands product. Dit laatste getal noemen we de toegevoegde waarde. Ter vergelijking, de totale productie van de Nederlandse landbouw was in 2019 goed voor 29 miljard euro met een bijdrage van 1,4% aan het bbp. De gehele agrosector, inclusief de verwerkende industrie, is goed voor een toegevoegde waarde van 6,4%. En voor export hebben we opslaglocaties nodig, zelfs ASML heeft xxl dc’s in gebruik.

Online warenhuizen in plaats van stenen winkels

Veruit de meeste groei in logistiek vastgoed in de laatste jaren wordt veroorzaakt door de e-commerce sector. Volgens de Thuiswinkel.org marktmonitor kopen we inmiddels 34% van al onze aankopen inmiddels online, goed voor een omzet van 30 miljard, met een verwachte stijging naar 40% in 2026. Deze verandering van ons koopgedrag heeft uiteraard ook geleid tot een verschuiving in zowel de stedelijke en landschappelijke omgeving. Stenen winkels hebben plaats gemaakt voor online warenhuizen. Daar kunnen we iets van vinden, maar negeren kunnen we het niet. 
Laten we dus niet de fout maken door te denken dat we ook wel zonder logistiek kunnen en dat verdere groei niet meer gefaciliteerd hoeft te worden. Laten we in de plaats daarvan nadenken over hoe we logistiek weer beter integreren in ons landschap en daarmee de horizonvervuiling tegen gaan.

Meng de functies van de panden

We hebben namelijk te maken met een weeffout in ons ruimtelijk beleid. Waar historisch gezien steden nog ontstonden rondom logistiek zoals bij havens en handelswegen (zie bijvoorbeeld de grachtenpanden, destijds pakhuizen), willen we nu vooral leefbare steden met autoluwe zones. We vergeten echter dat deze steden ook bevoorraad moeten worden. Dat vereist dat we ook beter moeten gaan nadenken hoe en waar we de logistieke infrastructuur plaatsen. Door logistiek beter in te passen ontstaan kansen voor functiemenging zoals wonen met werken en recreëren. En we kunnen veel bereiken door functies te stapelen (meerlaags bouwen, zonnedaken, parkeerdaken, daktuinen of zelfs daken met sportvelden zoals bij Ikea in Utrecht). Door functiemenging- en stapeling kunnen we bijvoorbeeld veel goedkopere huizen bouwen, een enorme bijdrage leveren aan de energietransitie, de steden en ons landschap veel aantrekkelijker, leefbaarder maken en de maatschappelijke waarde van de logistieke gebouwen ook naar de toekomst borgen. 

Van elkaar leren over duurzame oplossingen

En niet te vergeten: we kunnen ook heel veel leren van de logistieke sector. Zo heeft Nederland al diverse malen de prestigieuze (Breeam)-prijs binnengehaald voor het meest duurzame gebouw ter wereld (Bol.com, Jumbo en Hoogvliet, red.) . Niet toevallig waren al deze drie gebouwen distributiecentra. Ook is dit jaar in Nederland het eerste geheel zelfvoorzienende distributiecentrum opgeleverd.
In plaats van ons af te zetten tegen de logistieke sector, kunnen we beter proberen onze kennis te bundelen en gaan zorgen voor mooiere en duurzamere oplossingen!