Verschonen en vermijden in stadslogistiek

Steden hebben concrete plannen om lage-emissie- of zero-emissiezones op te zetten of zitten al in een implementatiefase. Er worden emissiearme of -loze voertuigen voor ingezet. Andere, meer vervuilende voertuigen zullen er niet meer in komen. Er wordt vaak echter nog eindeloos onderhandeld over hoe groot deze zones moeten worden; alleen het stadscentrum, of meteen ook de omliggende districten en woonwijken erbij? Waar het in dit soort trajecten veel minder over gaat, is hoe die vele logistieke bewegingen slimmer kunnen worden georganiseerd en het aantal voertuigkilometers in de binnenstad substantieel verminderd kan worden. De meest duurzame voertuigkilometer is toch die niet gereden kilometer.

Auteur: Bart Vannieuwenhuyse

In Antwerpen experimenteert men al een tijdje met een logistiek samenwerkingsconcept: CULT (Collaborative Urban Logistics & Transport). Op 19 september 2022 hebben we vanuit Tri-vizor nog het volgende bericht uitgebracht:

CULT zet zich in voor duurzame en efficiënte stadsdistributie in Antwerpen

AS Adventure, Ecomat, Fnac Belgium, Vanden Borre, Krëfel en Lombardia Food Creator sluiten aan bij het CULT samenwerkingsverband in Antwerpen. CULT (Collaborative Urban Logistics & Transport) verzamelt de bestellingen voor winkelpunten en particulieren aan de rand van de stad om deze dan gebundeld en duurzaam de stad binnen te rijden. In het totaal maken nu al dertien bedrijven deel uit van de CULT groep. Hoe meer bedrijven er deelnemen hoe groter de positieve impact op milieu, mobiliteit en efficiëntie.
De leefbaarheid van de stad en van de stadsbezorgers staat op het spel: te veel te kleine stadskoeriers doorkruisen de steden met hun vrachtwagens, busjes en bakfietsen zonder een winstgevende drop-dichtheid te bereiken, maar genereren veel maatschappelijke hinder. De slechte arbeidsvoorwaarden zijn slechts één van de ongewenste excessen van een eventuele lage winstgevendheid.
Het huidige logistieke systeem heeft vandaag niet meteen duurzame en efficiënte oplossingen klaarliggen. Iedereen heeft zich al wel eens afgevraagd waarom drie bestelwagens gelijktijdig aan het uitleveren zijn in dezelfde straat. Het slim bundelen van de goederen aan de stadsrand biedt grote voordelen voor bedrijven en de samenleving.

Green Deal Delivery - bemoedigende resultaten

Met als doelstelling het aantal kilometers en de uitstoot van stadsleveringen te verminderen, hebben Danone, Delhaize, Jacobs Douwe Egberts, Pro-Duo, Proximus, Telenet, Schoenen Torfs samen met Tri-vizor het samenwerkingsverband opgestart in het kader van een projectoproep stedelijke logistiek van Slim naar Antwerpen in 2020. CULT gaat voor wat het zelf een ‘Green Deal Delivery’ noemt, met een levering op vaste tijdstippen, volledig emissievrij, met groen transport zoals cargofietsen en elektrische bestelwagens en met koeriers die in sociaaleconomisch verantwoorde arbeidsomstandigheden kunnen werken. Het wil hiermee actief bijdragen aan de belangrijke mobiliteits- en milieu-uitdagingen waarmee de steden vandaag geconfronteerd worden.
In samenwerking met Bpost is CULT met de eerste leveringen gestart in Antwerpen in maart 2022. De eerste resultaten zijn bemoedigend, met een kwart minder gereden kilometers en 90 procent minder uitstoot in vergelijking tot de situatie vóór CULT.

Hoe meer bedrijven meedoen, hoe beter

Naarmate er meer volume aan pakjes en pallets beschikbaar is om slim te bundelen aan de stadsrand, des te groter de voordelen voor de deelnemende bedrijven enerzijds en de stad anderzijds. Daarom heeft Tri-vizor als communitymanager het kaderwerk opgezet waardoor nieuwe bedrijven, maar ook winkeliers in de binnenstad snel en makkelijk kunnen instappen. Binnen deze structuur kunnen bedrijven – zelfs concurrerende spelers - transparant en volledig in lijn met de bestaande regelgeving samenwerken.
De samenwerking tussen de bedrijven van het samenwerkingsverband gaat verder dan enkel het samenbundelen van de leveringen. Communitymanager Tri-vizor brengt de bedrijven op regelmatige tijdstippen rond de tafel om gezamenlijk opportuniteiten en eventuele problemen te bespreken. Via dit overlegplatform worden ook de contacten met het stadsbestuur onderhouden.
Een belangrijk fundament onder de samenwerking is ongetwijfeld de innovatieve contractvorm die sterk gericht is op schaalbaarheid en standaardisatie. Geïnteresseerde bedrijven kunnen relatief makkelijk en snel aansluiten, waardoor het CULT ecosysteem relatief snel uitgerold, maar ook gerepliceerd kan worden naar andere steden.

Wat leren we van deze concrete case? En wat zijn de bouwstenen voor stedelijke logistiek voor de toekomst? Wat zijn de volgende stappen voor een gemeente die zijn binnensteden wil verduurzamen?

LES 1 - samenwerking loont

Door te gaan samenwerken kunnen volumes gebundeld worden. Dan verloopt de logistiek efficiënter. Lijkt evident, doch een dergelijke samenwerking opzetten is vaak een moeizaam proces. Het organiseren van stedelijke logistiek vergt nou eenmaal goede en eenduidige afspraken. Daar mag gerust wat tijd en energie in gestopt worden. Duidelijke afspraken kunnen heel wat onheil achteraf vermijden.
Partijen samenbrengen rond een verbindend verhaal over stedelijke logistiek vormt het fundament waarop gebouwd kan worden. Investeren hierin is nooit weggegooid geld. Er kunnen verschillende innovatieve logistieke modellen uit voortkomen. Belangrijk is dus dat aan de voorkant verwachtingen worden uitgesproken en de rolverdeling voor alle partijen duidelijk is.

LES 2 - kijk over het muurtje

Vaak wordt het advies gegeven klein te starten, met een duidelijke scope en focus. Dit neemt niet weg dat best tijdig bij andere bedrijven gekeken kan worden naar soortgelijke logistieke activiteiten die misschien complementair zijn en het hele verhaal versterken. Probeer eens de verschillende logistieke puzzelstukjes samen te leggen. Pakketleveringen en bouwlogistiek bijvoorbeeld. Ze hebben op het eerste gezicht weinig met elkaar gemeen, toch zijn ook hier wellicht synergieën te ontdekken.

LES 3 - overheid als actieve partner

Rondom het thema stedelijke logistiek staan overheid en markt vaak tegenover elkaar. De stedelijke overheid stelt regels in om de logistieke stromen aan banden te leggen en de marktactoren proberen hier zo goed mogelijk mee om te gaan. Waarom kunnen ook deze partijen niet samenwerken? Overheid en markt kunnen elkaar vinden in een gezamenlijk doel: duurzame en toekomstbestendige stedelijke logistiek bewerkstelligen door verplaatsingen doelgerichter en efficiënter in te zetten. Alle actoren winnen hierbij.
In sommige steden zie je al dat de lokale overheid begint met het spelen van een actieve rol in stedelijke logistiek. Velen voelen zich vooralsnog onwennig in deze nieuwe rol. Enige support vanuit een hogere overheid door generieke handvaten of gestandaardiseerde kaders, kan nuttig zijn.

LES 4 - maak concrete afspraken

De community stedelijke logistiek is het forum bij uitstek om thema’s, bezorgdheden en kansen bespreekbaar te maken. Een volgende stap zou kunnen zijn dat de community op stadsniveau en logistiek-breed wordt geformaliseerd, waarbij zoveel mogelijk stakeholders worden verenigd, bijvoorbeeld aan de hand van een overeenkomst of engagementsverklaring. In een volgende stap is het mogelijk om afspraken te bundelen en formaliseren in een multilateraal huishoudelijk reglement of een afsprakenstelsel.
Ook is ontkoppeling van goederenstromen aan de rand van de stad op gezamenlijke logistieke platformen en het publiek maken van de last mile in de binnenstad wellicht de goede volgende stap.

LES 5 - dit kan ook in Nederland

Cruciale vraag is tot slot, wie doet de regie? Wie brengt de partijen samen? En wie coacht de verschillende stakeholders naar een duurzaam samenwerkingsverband voor stedelijke logistiek? Zijn er partijen die zich neutraal kunnen opstellen en beschikken over de nodige expertise, zowel inzake logistiek als inzake governance-modellen? Het is tijd dat iemand op staat, ook in Nederlandse steden.